Ustawa antylichwiarska – czy to koniec szwindlowania?

18 grudnia 2022 roku w życie weszły nowe przepisy ustawy antylichwiarskiej. Według nich zakupy na raty, chwilówki czy pożyczki nie mogą zawierać ukrytych opłat. Nowa ustawa wprowadza jednoznaczne limity wszystkich kosztów udzielania finansowania. 

• Co to jest lichwa?
• Ustawa antylichwiarska - dziennik ustaw
• Czy lichwa jest legalna?
• Ustawa o przeciwdziałaniu lichwie - kogo dotyczy?
• Postanowienia ustawy antylichwiarskiej - co się zmieni?
• Kiedy wchodzi w życie ustawa antylichwiarska?
• Nowa ustawa antylichwiarska - konsekwencje
• Czy ustawa antylichwiarska działa wstecz?
• Lichwiarstwo - jak uchronić się przed nieuczciwymi praktykami?

Nowa ustawa ma za zadanie przeciwdziałać lichwie, jednocześnie chroniąc obywateli przed nieuczciwymi praktykami. Do najważniejszych zapisów tej nowelizacji należy zaliczyć choćby klarowne określenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych, czy objęcie firm nadzorem KNF. 

Co to jest lichwa?

Lichwą, według słownika języka polskiego PWN, nazywamy pożyczanie pieniędzy na bardzo wysoki procent. Jest to nieetyczne działanie mające na celu wzbogacenie się pożyczkodawcy przy pomocy finansowania udzielanego na bardzo niekorzystnych warunkach. Pożyczkobiorca przystaje na warunki umowy z reguły w wyniku ukrycia części informacji lub będąc w tzw. sytuacji bez wyjścia. 

Ustawa antylichwiarska - dziennik ustaw

Zgodnie z artykułem 304 Kodeksu karnego lichwa to przestępstwo, za popełnienie którego grozi do 3 lat pozbawienia wolności. 

Kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 

Czy lichwa jest legalna?

Uznanie pożyczki za lichwiarską może mieć miejsce, gdy pokrzywdzony w momencie zawierania umowy był położeniu przymusowym. W orzecznictwie jest to interpretowane dość luźno i subiektywnie. Wystarczy osobiste odczucie sytuacji za „podbramkową” przez poszkodowanego. Pożyczkodawca natomiast musi działać celowo, będąc świadomym położenia pożyczkobiorcy. W sytuacji, gdy udzielający pożyczki z premedytacją podnosi koszty usługi, wiedząc, że klient jest w sytuacji bez wyjścia, mówimy o lichwie. Taki czyn możemy zgłosić na policje. 

Ustawa o przeciwdziałaniu lichwie - kogo dotyczy?

Ustawa ta dotyczy pożyczkodawców i pożyczkobiorców. Ma ona chronić osoby chcące zaciągnąć zobowiązanie finansowe na rynku pozabankowym.

Postanowienia ustawy antylichwiarskiej - co się zmieni?

Głównym celem nowelizacji ustawy jest przeciwdziałanie nadużyciom podczas udzielania pożyczek przez instytucje pozabankowe. Postanowienia mające na celu zapobieganie lichwie to:

• Udzielanie pożyczki będzie uwarunkowane zdolnością kredytową klienta. Ocena zdolności przeprowadzana będzie na podstawie analizy danych udostępnianych przez zaufanych dostawców, takich jak Biuro Informacji Kredytowej czy Biuro Informacji Gospodarczej. W przypadku, gdy sprawdzenie danych nie pozwoli na realną ocenę zdolności, wówczas kalkulacja przeprowadzona zostanie na podstawie oświadczenia o dochodach i wydatkach. 
• Ustalenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych. Wysokość tych kosztów nie będzie mogła przekroczyć 5% kwoty kredytu, których okres spłaty jest nie krótszy niż 30 dni oraz 20% dla finansowań z dłuższym okresem spłaty. 
• Zakaz rolowania kredytów, czyli proponowania nowych umów klientowi, który już wziął pożyczkę, co w konsekwencji może prowadzić do popadnięcia w spiralę zadłużeń. 
• Objęcie instytucji finansowych nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego.

Dodatkowo ustawa wprowadza także nowe restrykcje względem tego, kto może udzielać pożyczek. Wcześniej minimalny kapitał firmy pozabankowej musiał wynosić 200 tys. zł, po nowelizacji będzie to 1 mln zł. Ustalony został także zakaz opłacania działalności pożyczkowej kapitałem pozyskanym od innych osób fizycznych, prawnych czy jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej (także pochodzących z emisji obligacji i źródeł nieudokumentowanych). 

W imię ustawy na pożyczkodawców, którzy udzielili finansowania osobom bez zdolności kredytowej lub zalegającym ze spłatą minimum 6 miesięcy, nałożone zostaną sankcję. 

Kiedy wchodzi w życie ustawa antylichwiarska?

• regulacja limitu kosztów pozaodsetkowych zaczęła obowiązywać 18 grudnia 2022 roku
• przepis dotyczący zdolności kredytowej zacznie obowiązywać od 18 maja 2023 roku
• dostosowanie się do wymogów odnoszących się do kapitału zakładowego będzie konieczne do 31 grudnia 2023 roku
• od 1 stycznia 2024 roku firmy finansowe objęte będą nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego 

Nowa ustawa antylichwiarska - konsekwencje

Nowelizacja ustawy wpłynie na obie strony - pożyczkobiorców, jak i pożyczkodawców. Raport „Dlaczego Polakom grozi wykluczenie finansowe” sporządzony został przez Federację Konsumentów, CRIF oraz Fundację Rozwoju Rynku Finansowego. Według danych z raportu nowe przepisy mogą sprawić, że około 73% wnioskujących nie otrzyma finansowania. Nawet 3 mln Polaków korzystających z legalnych źródeł może zostać wypchnięty do tzw. szarej strefy. 

Dodatkowo wiele firm pożyczkowych najpewniej zakończy swoją działalność. Sprawdzanie klienta w bazach dłużników to kilkanaście złotych za każdy wniosek. A trzeba wziąć pod uwagę, że wielu klientów nie przejdzie procesu, ze względu na kiepską zdolność kredytową.

Czy ustawa antylichwiarska działa wstecz?

W Polsce zasada praworządności uniemożliwia stosowanie prawa wstecz. Z tego względu ustawa antylichwiarska również nie będzie miała zastosowania do transakcji zawartych przed jej wejściem w życie. Oznacza to, że nowe przepisy dotyczyć będą jedynie pożyczek udzielanych po dacie, od której będą obowiązywać. Dlatego też klienci zainteresowani zawarciem umowy pożyczkowej, szczególnie w firmach prywatnych, powinni dokładnie analizować warunki umowy i upewnić się, czy są one zgodne z aktualnymi przepisami, zwłaszcza gdy nie wszystkie zapisy ustawy antylichwiarskiej będą już w mocy.

Lichwiarstwo - jak uchronić się przed nieuczciwymi praktykami?

Oszustwom nie sprzyja rzetelna analiza i dokładne zapoznanie się z warunkami oferty. Na jakie czynniki należy niezwłocznie zwrócić uwagę, by oszczędzić sobie kłopotów?

• Brak informacji o RRSO czy całkowitej kwocie do spłaty
• Bardzo krótki czas spłaty
• RRSO nieproporcjonalnie wysokie w porównaniu z innymi ofertami na rynku
• Wysokie koszty i kary
• Podejrzane opłaty dodatkowe, jak opłaty wstępne czy za przygotowanie dokumentacji
• Presja ze strony pożyczkodawcy
• Brak wyjaśnień odnośnie poszczególnych punktów w ofercie

Więcej odnośnie bezpiecznej pożyczki przeczytasz tutaj.

Pomoc pokrzywdzonym przez lichwiarzy zapewnia Fundusz Sprawiedliwości. Osoby, które padły ofiarą nieuczciwych praktyk mogą liczyć na konsultację psychologiczną oraz kompletną pomoc prawną. Dodatkowo wsparcie osobom pokrzywdzonym przez praktyki lichwiarskie zapewnia także Rzecznik Praw Obywatelskich, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, no i oczywiście Policja.

Potrzebujesz pomocy z zadłużeniem? Skontaktuj się z nami!